دیس کانکت

آثار مژده بیش از هر چیز - بیش از آنکه مرا یاد آثار رئالیستی یا آخرالزمانی، سمبولیستی یا سوررئالیستی بیندازد، با اینکه در نگاه اول قابلیت گول‌زننده‌ی منطبق شدن بر همه‌ی اینها را دارد - یاد بارتلبی محرر، شخصیت داستانی از هرمان ملویل، می‌اندازد. او محرری است که در دفتر یک وکیل، اسناد حقوقی را رونویسی می‌کند. اما در برابر هر خواسته‌ای ترجیح می‌دهد که نکند. و تا انتها بر این ترجیح‌اش پا می‌فشارد. هرگونه تفسیری از بارتلبی کار عبثی است. او نماد یا سمبُل هیچ چیزی نیست. همانقدر که عصیانگر و انقلابی است، همانقدر بی‌تفاوت و منفعل و عادی است. انسان‌های مژده نیز در هیچ قالب سمبُلیکی قرار نمی‌گیرند. انسان‌های تصویرشده‌ی او هرچند شبیه‌به‌هم و ناگزیر شبیه به ما هستند، اما انگار شبیه به هیچ کس نیستند. نمی‌توان آنها را نماد گروه خاصی در جامعه دانست، چرا که ناگهان در گوشه‌ی یکی از تابلوها به نمونه‌ای برمی‌خوریم که به‌تمامی ساختار سمبُلیک مفروض ما را بهم می‌ریزد. آنها هم مثل بارتلبی فقط می‌خواهند همانی که هستند باشند، با همه‌ی تناقض‌ها، شباهت‌ها، سماجت‌ها، وادادن‌ها، نفی‌ها و تاییدهایشان.

فرزان نصر